Gốm Việt: Câu chuyện chưa kể

Sự tinh tế của đồ gốm đã không đồng đều với những thử thách khắc nghiệt và chiến tranh, bởi vì bất cứ thứ gì đã phá vỡ một cách dễ dàng đều không tương thích với bom và vũ khí gây cản trở cuộc sống của chúng ta. Mặc dù ông tôi có một bộ sưu tập đồ gốm, với chúng tôi, nó cũng có thể là vô hình. Dì của tôi đã mua những cái giỏ dệt lớn làm từ tre, đổ vỏ vào họ và giấu tất cả những đồ gốm quý giá bên trong để cất giữ bộ sưu tập đi trong tầng hầm hoặc tại nhà của một người bạn. Mặc dù vậy, tôi đã có thể nhìn thấy một ngày tết tương đối yên bình, mặc dù tôi không thể nắm giữ chúng trong tay của riêng tôi. Bánh pudding ngọt ngào dì tôi đã làm như một món quà thiêng liêng đã được đưa vào bát gốm trắng của ông nội tôi, được trang trí bằng hoa anh đào tinh tế. Tuy nhiên, khi ba ngày lễ kỷ niệm đã qua tuy nhiên, các bát đã được gửi trở lại vị trí của họ trong các giỏ của vỏ mà đã được gửi đến các nơi khác nhau khác nhau mà có thể giữ chúng giữa những xáo trộn.

Ảnh 1. Mỗi một sản phẩm gốm sứ chất chứa nhiều những thông điệp từ người làm ra chúng

Nhiều năm sau, tôi có dịp ngồi vào bàn ăn của một người Nhật. Sự quí tộc được nhìn thấy trong cách họ bày bàn ăn. Họ không dùng gốm sứ nguyên bộ như người phương Tây. Họ có một số ít từ cha mẹ, họ mua thêm mỗi lần đến một vùng nào đó làm gốm đẹp, họ được tặng... Có khách đến ăn cơm, họ sắp xếp đồ gốm cùng thức ăn trên bàn đẹp như một bức tranh, trong khi mỗi món gốm tự nó là một tác phẩm trọn vẹn; và cái chén đẹp nhất sẽ được dành cho người khách quí nhất, kèm với một câu chuyện nhỏ họ đã mua nó ở đâu, nó đã đi theo họ qua bao nhiêu năm rồi. Họ hỏi tôi về gốm Việt. Năm đó tôi chưa bao giờ thấy gốm thuần Việt thật đẹp. Chúng được làm ở những lò nằm ở vùng đất phía bên trên đất nước bị chia cắt của tôi, nên không biết trả lời sao. Chiến tranh qua đã lâu, người ta vẫn còn sẽ có nhiều lần thấy buồn vì nó. Sự gián đoạn của truyền thống là một.

Văn minh Việt Nam phát triển sớm. Các mảnh gốm cổ ở lưu vực sông hồng khoảng 2 ngàn năm trước Công nguyên cho thấy gốm đã được vuốt trên bàn xoay, đất sét mịn, khắc hoa văn tinh tế. Đời Lý, Trần, từ thế kỷ 14 có gốm phủ men trắng, men ngọc, nét khắc duyên dáng, với một quan niệm mỹ thuật tự tin và độc lập. Cuối đời Trần, và bước qua đời Tiền Lê cho đến đời Mạc, từ thế kỷ thứ 15, chúng ta có gốm vẽ lam. Mực được vẽ bằng cọ lông, nét cọ có độ dày mỏng, khi nung mực loang nhẹ, thấm vào men tạo sự mờ ảo, uyển chuyển trong sắc độ, nên gốm đã trở thành cái nền quan trọng để vẽ tranh trong khi nghệ thuật Việt nam chỉ chú trọng tới tượng chứ ít khi tới tranh. Men vẽ mực nhiều màu, tam thái, ngũ thái, đã được dùng trong giai đoạn này. Qua đến thời Hậu Lê - Trịnh, thế kỷ 16 - 18, chúng ta bắt đầu có men rạn, hơi dày và mịn màng như đá trắng, là một trong những thứ men đẹp nhất. Thời này giao thương nhiều, gốm Việt được bán sang Nam Dương, Thái Lan, Ấn Độ, Nhật. Các thương gia Hà Lan còn mang gốm Việt sang Trung đông và Âu châu. Thổ Hà, Bát Tràng, Phù Lãng... đã trở thành các làng gốm thịnh vượng.

Ảnh 2. Đỉnh cao nghệ thuật hoa văn tinh khiết của gốm Việt 

Triều Nguyễn lập kinh đô ở Huế. Tuy ở Bát Tràng người ta vẫn còn làm gốm, vua chúa ra lệnh hoàng thành chỉ được dùng gốm sứ men lam được đặt làm từ những lò gốm bên Tàu. Nhiều người lầm tưởng men lam Huế làm ở Huế, thật ra nó chỉ có nghĩa là gốm hoàng gia, làm ở Tàu. Chiến tranh loạn lạc và sự thiếu trân trọng từ giới quí tộc là 2 yếu tố làm cho một trong những truyền thống gốm đẹp và quí nhất Á châu đi dần vào thất sủng, và tàn lụi. Từ đó và những năm về sau, hầu hết các làng gốm đóng cửa, thất truyền hoặc chỉ còn làm gốm gia dụng, bình dân.

Một chiếc bát gốm nếu không bị vỡ sẽ luôn luôn là vô tận. Nó sẽ ở lại đây trong nhiều năm thậm chí ngay cả sau khi các thợ thủ công đã chế tạo nó sẽ đã biến mất. Bằng cách này chúng ta lớn hơn chúng ta, và theo cách này, chúng ta hiểu rằng ít nhất chúng ta có thể làm được như các học viên của nghề này là giữ lời hứa của chúng ta để làm cho nó đẹp đủ để vượt qua ngay cả thời gian và để chinh phục chủ sở hữu của nó, cho dù hôm nay Hoặc tại bất kỳ điểm nào khác trong thời gian. Chúng tôi hy vọng rằng, vì tình yêu mà chúng ta dành cho việc tạo ra nó, nó sẽ lại một lần nữa nhận được tình yêu tương đương từ những người sử dụng và thu thập nó.